Co to jest integracja sensoryczna?

HomeIntegracja sensorycznaCo to jest integracja sensoryczna?
co to jest integracja sensoryczna
Written by Agnieszka Hodur
2025-10-27

Ponad 80% pracy układu nerwowego stanowi przetwarzanie wrażeń zmysłowych – dotyku, ruchu, dźwięków czy zapachów1. Gdy mechanizm ten działa prawidłowo, dziecko poznaje i reaguje adekwatnie na otaczający je świat. Gdy jest zaburzony, dziecko doświadcza np. nadwrażliwości na bodźce, trudności z koncentracją czy koordynacją ruchową. Wyjaśniamy, czym jest integracja sensoryczna – co to za proces, jakie występują w nim dysfunkcje i jak pomóc dziecku, aby czuło się dobrze w swoim ciele i otoczeniu.

Integracja sensoryczna – co to?

Każdego dnia dziecko widzi, słyszy, dotyka, porusza się – odbiera setki bodźców. Mózg musi je uporządkować, aby młody człowiek mógł sprawnie funkcjonować na co dzień, bawić się, uczyć i reagować na to, co dzieje się wokół. Ten proces nazywamy integracją sensoryczną. Czym jest?

Integracja sensoryczna – proces, który porządkuje zmysły

Integracja sensoryczna to proces neurologiczny, w trakcie którego mózg dziecka odbiera, porządkuje i interpretuje bodźce pochodzące z otoczenia i własnego ciała2. Ten mechanizm umożliwia właściwe reagowanie na wszystkie codzienne sytuacje – od chwytania zabawki po utrzymanie równowagi czy skupienie uwagi na głosie rodzica. Według twórczyni teorii, Anny Jean Ayres, integracja sensoryczna jest nieświadomym, ciągłym i dynamicznym procesem, w którym mózg selekcjonuje i łączy napływające informacje, aby mogły mu posłużyć do celowego działania3.

To właśnie dzięki integracji sensorycznej dziecko potrafi dopasować swoje reakcje do świata zewnętrznego, czyli adekwatnie reagować na bodźce, unikać zagrożeń, uczyć się, rozwijać umiejętności ruchowe i poznawcze4

 

Jak działa proces integracji sensorycznej?

Mózg stale porównuje, wzmacnia lub hamuje i scala dane napływające z różnych zmysłów – tworzy w ten sposób spójny obraz rzeczywistości. W procesie integracji sensorycznej mózg:

  • odbiera i analizuje bodźce zmysłowe;
  • filtruje te, które są istotne;
  • łączy nowe informacje z wcześniejszymi doświadczeniami;
  • przekształca je w reakcję adaptacyjną – działanie adekwatne do sytuacji.

Wynikiem prawidłowego przetwarzania sensorycznego są koordynacja ruchowa, planowanie motoryczne, zdolność do wykonywania celowych, złożonych ruchów (praksja), umiejętność uczenia się przez doświadczenie oraz rozwój uwagi i samoregulacji emocjonalnej5.

Znaczenie integracji sensorycznej w rozwoju dziecka

Ludzki układ nerwowy w aż ponad 80% zaangażowany jest w przetwarzanie informacji sensorycznych, co pokazuje, jak zasadniczą rolę w rozwoju odgrywają zmysły i ich integracja6. Procesy te rozwijają się najintensywniej od okresu niemowlęcego do około 7–8. roku życia, gdy mózg dziecka wykazuje największą plastyczność7. Integracja sensoryczna stanowi fundament dla późniejszego rozwoju funkcji poznawczych, emocjonalnych i społecznych – m.in. nauki mowy, pisania i czytania oraz zdolności koncentracji uwagi8. Jest też podstawą świadomości ciała i poczucia bezpieczeństwa, a tym samym osiągnięcia gotowości szkolnej.

Teoria integracji sensorycznej a układy zmysłowe

Choć w proces integracji sensorycznej zaangażowane są wszystkie zmysły, zasadnicze znaczenie mają trzy układy:

  • Układ dotykowy – największy z układów zmysłowych, ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego dziecka. Jego receptory rozmieszczone w skórze odbierają dotyk, nacisk, temperaturę, drgania czy fakturę przedmiotów. Dzięki temu układowi dziecko rozpoznaje, co jest przyjemne, a co zagraża bezpieczeństwu – uczy się, jak reagować na kontakt z otoczeniem. Wpływa on też na rozwój świadomości ciała, orientację w przestrzeni i umiejętność odczuwania granic własnego „ja”.
  • Układ proprioceptywny (czucie głębokie) – dostarcza informacji z mięśni, ścięgien i stawów. Informuje mózg, gdzie w danej chwili znajduje się ciało i jak się porusza. Dzięki niemu dziecko potrafi ocenić np., z jaką siłą złapać kredkę, jak wysoko podnieść nogę na schodach czy jak utrzymać równowagę podczas biegu. Układ ten wspiera płynność ruchów, napięcie mięśniowe i koordynację, a jego prawidłowa praca wpływa na poczucie stabilności i bezpieczeństwa w przestrzeni.
  • Układ przedsionkowy – odpowiada za równowagę i orientację ciała w przestrzeni. Umiejscowiony jest w uchu wewnętrznym, reaguje na ruch, przyspieszenie i pozycję głowy względem grawitacji. Dostarcza mózgowi danych o położeniu i ruchu ciała. Dzięki temu dziecko potrafi utrzymać postawę, płynnie zmieniać kierunek ruchu oraz kontrolować ruchy oczu i głowy. Układ przedsionkowy działa w połączeniu z innymi zmysłami, wspierając równowagę, koordynację ruchową i orientację w przestrzeni9. 

Te trzy systemy rozwijają się najwcześniej i stanowią podstawę rozwoju pozostałych zmysłów – wzroku, słuchu, smaku i węchu. Dzięki ich współpracy dziecko uczy się poznawać i rozumieć świat wokół siebie.

Zaburzenia integracji sensorycznej – jak je rozpoznać?

Zaburzenia integracji sensorycznej występują wtedy, gdy mózg dziecka ma trudność z właściwym odbiorem i interpretacją bodźców zmysłowych. W efekcie zwykłe codzienne sytuacje, np. hałas, dotyk ubrania, ruch czy zmiana pozycji, wywołują niepokój, dezorientację lub nadmierne pobudzenie. Dziecko często reaguje na nie w sposób, który dorośli odbierają jako dziwny lub niegrzeczny, lecz w rzeczywistości po prostu nie radzi sobie z nadmiarem bądź brakiem wrażeń sensorycznych10.

W ostatnich latach coraz częściej używa się określenia „zaburzenia przetwarzania sensorycznego” (ang. sensory processing disorder, SPD), które lepiej oddaje istotę problemu – trudności w sposobie, w jaki układ nerwowy odbiera i interpretuje wrażenia zmysłowe.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego objawiają się różnie. Uwagę rodziców zwrócić powinny zwłaszcza:

  • nadwrażliwość sensoryczna – na dotyk, hałas, światło, ruch;
  • unikanie kontaktu fizycznego;
  • nadmierna niechęć do kąpieli, mycia głowy, obcinania paznokci;
  • trudności z równowagą i koordynacją ruchową (częste potykanie się, upadki);
  • ciągła potrzeba ruchu, kręcenie się w kółko, skakanie bez celu;
  • problemy ze skupieniem uwagi, łatwe rozpraszanie;
  • trudności w nauce nowych czynności – np. jazdy na rowerze, zapinania guzików, pisania;
  • niechęć do zabaw ruchowych lub przeciwnie – nadmierna aktywność;
  • unikanie zabaw plastycznych (malowanie palcami, lepienie z plasteliny);
  • problemy z samoobsługą i orientacją w przestrzeni11,12.

Wielu rodziców bagatelizuje tego typu objawy i liczy, że dziecko z tego wyrośnie, ale to błędne podejście. Zaburzenia w odbiorze bodźców nie znikają samoczynnie, a z czasem mogą prowadzić do trudności w nauce, obniżonej samooceny i problemów w relacjach z rówieśnikami13.

W przypadku niepokojących objawów warto skonsultować się pediatrą i ze specjalistą integracji sensorycznej, którzy potwierdzą lub wykluczą zaburzenia. Terapeuta SI przeprowadza szczegółowy wywiad, obserwację i testy, które pozwalają określić, z jakiego rodzaju zaburzeniami zmaga się dziecko. Wczesne rozpoznanie i indywidualna terapia pomagają zrównoważyć procesy integracji sensorycznej, a tym samym ułatwiają codzienne funkcjonowanie, naukę i rozwój emocjonalny dziecka.

Czym jest terapia zaburzeń integracji sensorycznej?

Terapia integracji sensorycznej (SI) polega na celowym stymulowaniu układu nerwowego dziecka poprzez odpowiednio dobrane aktywności ruchowe i zabawy. Ćwiczenia odbywają się w specjalnie wyposażonej sali, z wykorzystaniem huśtawek, podwieszek, trampolin, piłek, równoważni czy przedmiotów o różnych fakturach. Dziecko nie uczy się konkretnych czynności, lecz poprzez ruch, dotyk i zabawę – nowe wzorce ruchowe – wykształca właściwe przetwarzanie bodźców sensorycznych14.

Zajęcia mają formę ukierunkowanej zabawy, a terapeuta dobiera takie aktywności, które stanowią dla dziecka wyzwanie na miarę jego możliwości. Dziecko samo podejmuje decyzje, w co się zaangażować – wzmacnia w ten sposób swoją motywację i poczucie sprawczości. Ćwiczenia stymulują zmysły, rozwijają percepcję i pomagają uporządkować wrażenia płynące z ciała. Wraz z postępami dziecko coraz lepiej planuje ruchy, utrzymuje równowagę i kontroluje emocje. Uczy się też adekwatnie reagować na bodźce i radzić sobie z sytuacjami, które wcześniej były dla niego zbyt trudne lub przytłaczające.15.

Terapia SI jest procesem długofalowym, który wymaga indywidualnego podejścia i systematyczności. Jej skuteczność zależy od trafnej diagnozy, doboru ćwiczeń oraz zaangażowania – zarówno dziecka, jak i rodziców. Czasem prowadzi się ją równolegle z innymi formami wsparcia, takimi jak terapia ręki czy logopedyczna.

Integracja sensoryczna: kto może prowadzić terapię?

Zajęcia integracji sensorycznej prowadzić powinien wyłącznie dyplomowany lub certyfikowany terapeuta integracji sensorycznej. Po ukończeniu studiów podyplomowych lub szkoleń I i II stopnia specjalista potrafi prawidłowo ocenić rozwój procesów sensorycznych, zaplanować terapię i monitorować jej wyniki. I nie tylko organizuje i nadzoruje ćwiczenia, lecz także buduje bezpieczne, motywujące środowisko, w którym dziecko czuje się pewnie i łatwiej rozwija nowe umiejętności16. Tacy specjaliści pracują w naszym gabinecie Impuls, w którego ofercie znajduje się m.in. terapia SI w Gliwicach.

Integracja sensoryczna: dla kogo jest terapia SI?

Terapia SI jest przeznaczona dla dzieci z trudnościami w przetwarzaniu bodźców zmysłowych – zarówno nadwrażliwych, jak i podwrażliwych. Szczególnie zaleca się ją dzieciom:

  • ze spektrum autyzmu,
  • z zespołem Downa,
  • z mózgowym porażeniem dziecięcym,
  • z dyspraksją lub niezdarnością ruchową,
  • z trudnościami w nauce i koncentracji,
  • z zaburzeniami emocjonalnymi lub niską samooceną17.

Integracja sensoryczna: jak pomóc dziecku w domu?

Rodzice mogą skutecznie wspierać terapię SI, tworząc w domu bezpieczne i przyjazne środowisko sensoryczne. W pierwszym kroku muszą jednak zrozumieć, że nietypowe zachowanie dziecka wynika nie z „niegrzeczności”, lecz z trudności w przetwarzaniu bodźców. Zasadniczą kwestią jest też zaangażowanie i współpraca z terapeutą, który zaleci tzw. dietę sensoryczną – zestaw codziennych aktywności dostosowanych do potrzeb dziecka.

W większości są to proste działania: wspólne huśtanie, turlanie, zabawy w piasku czy malowanie palcami. Dzieci poszukujące bodźców dobrze reagują na aktywność ruchową – przeciąganie liny, wspinanie czy skakanie. Z kolei u nadwrażliwych należy ograniczać nagłe bodźce – hałas, jaskrawe światło, niespodziewany dotyk.

Najważniejszymi wartościami wniesionymi do terapii przez rodziców są akceptacja, cierpliwość i pozytywne wzmocnienie. Chwal dziecko za wysiłek, nie zmuszaj do nieprzyjemnych doświadczeń i zachęcaj do zabaw, które sprawiają mu radość18.

Co daje integracja sensoryczna?

Terapia integracji sensorycznej przynosi wymierne efekty w wielu sferach rozwoju dziecka. Regularne zajęcia wspierają funkcjonowanie fizyczne, emocjonalne i poznawcze.

  • Lepsze funkcjonowanie na co dzień – dziecko łatwiej przystosowuje się do otoczenia, adekwatnie reaguje na bodźce i radzi sobie w sytuacjach, które wcześniej wywoływały stres lub dezorganizację.
  • Rozwój ruchowy i koordynacja – poprawia się motoryka duża i mała, planowanie ruchów i równowaga. Dziecko w pełni przejmuje kontrolę nad ciałem i zyskuje pewność w działaniu.
  • Koncentracja i nauka – uporządkowanie wrażeń zmysłowych sprzyja skupieniu uwagi, lepszemu zapamiętywaniu oraz nabywaniu i ćwiczeniu nowych umiejętności.
  • Rozwój mowy i komunikacji – stymulacja sensoryczna wspiera funkcje językowe i ułatwia porozumiewanie się, szczególnie u dzieci z opóźnionym rozwojem mowy lub ze spektrum autyzmu.
  • Emocje i relacje społeczne – terapia wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości. Dziecko staje się spokojniejsze, bardziej otwarte i lepiej radzi sobie w kontaktach z rówieśnikami.

Terapia nie usuwa wszystkich trudności rozwojowych, ale znacznie poprawia jakość życia dziecka – wspiera jego samodzielność, pewność siebie i harmonijny rozwój.

FAQ:

1. Co to integracja sensoryczna u dziecka?

Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg dziecka uczy się odbierać i porządkować bodźce ze zmysłów, aby mogło ono adekwatnie reagować na świat. Dzięki niej dziecko potrafi m.in. utrzymać równowagę, skupić uwagę, planować ruchy i rozwijać umiejętności potrzebne w codziennym życiu.

2. Integracja sensoryczna – do jakiego wieku zalecana jest terapia?

Intensywny proces integracji sensorycznej rozwija się do około 7–8. roku życia, gdy mózg dziecka jest najbardziej plastyczny. Terapia może jednak przynosić efekty także później – u dzieci starszych, jeśli zaburzenia sensoryczne utrudniają naukę lub codzienne funkcjonowanie.

3. Integracja sensoryczna na co dzień – jak pracować z dzieckiem w domu?

Rodzice mogą wspierać terapię przez zabawę: wspólne huśtanie, turlanie, lepienie, malowanie palcami, zabawy w piasku czy przeciąganie liny. Dzieci nadwrażliwe potrzebują łagodnych bodźców i przewidywalnych sytuacji, a te poszukujące wrażeń – ruchu, ucisku, aktywności fizycznej.

Przypisy:

  1. J. Kuźmińska, M. Mieszała, Koherencja terapii ręki i integracji sensorycznej, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych” 2017, t. 25, nr 2, s. 87, https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=703959 (dostęp 21.10.2025). ↩

  2. T. P. Wasilewski, Integracja sensoryczna i jej znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju mowy dziecka, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2018, s. 20, https://pimr.pl/assets/pdf/artykuly/20-32_Paediatrics_&_Family_Medicine_1.2018_Wasilewski_1.pdf (dostęp 21.10.2025). ↩

  3. J. Kuźmińska, M. Mieszała, Koherencja terapii ręki i integracji sensorycznej, s. 86–87. ↩

  4. B. Cygan, Uwarunkowania zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka i ich objawy, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2018, nr 2, s. 11–12, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ceon.element-76af14a1-49e3-37ac-aba7-5bab43f2420f (dostęp 21.10.2025). ↩

  5. M. Dudzińska, Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego w kontekœcie koncepcji integracji sensorycznej – implikacje praktyczne, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” 2020, nr 37, s. 104–105, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2080-9476-year-2020-issue-37-article-oai_ojsug_pkp_sfu_ca_article_5645 (dostęp 21.10.2025). ↩

  6. J. Kuźmińska, M. Mieszała, Koherencja terapii ręki i integracji sensorycznej, s. 87. ↩

  7. M. Dudzińska, Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, s. 105. ↩

  8. T. P. Wasilewski, Integracja sensoryczna i jej znaczenie, s. 20. ↩

  9. B. Cygan, Uwarunkowania zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka, s. 12. ↩

  10. D. Drabarek i in., Zaburzenie integracji sensorycznej jako problem zbyt rzadko zauważany przez specjalistów – na przykładzie 4,5-letniego dziecka, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, nr 6(3), s. 238–239, https://pimr.pl/index.php/issues/2010-vol-6-no-3/zaburzenie-integracji-sensorycznej-jako-problem-zbyt-rzadko-zauwazany-przez-specjalistow-na-przykladzie-4-5-letniego-dziecka (dostęp 21.10.2025). ↩

  11. K. Miłek i in., Rola wiedzy rodziców w rozpoznawaniu i wspieraniu zaburzeń integracji sensorycznej, „Kultura i Wychowanie” 2025, nr 1(27), s. 124–126, https://ojs.ahe.lodz.pl/index.php/kultura_i_wychowanie/article/view/844/913 (dostęp 21.10.2025). ↩

  12. P. Drzeżdżon, Znaczenie terapii integracji sensorycznej wśród dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi, „Student Niepełnosprawny” 2023, nr 23(16), s. 52–53, https://www.researchgate.net/publication/374303377_ZNACZENIE_TERAPII_INTEGRACJI_SENSORYCZNEJ_WSROD_DZIECI_Z_ZABURZENIAMI_NEUROROZWOJOWYMI (dostęp 21.10.2025). ↩

  13. D. Drabarek i in., Zaburzenie integracji sensorycznej, s. 239. ↩

  14. M. Dudzińska, Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, s. 11–112. ↩

  15. P. Drzeżdżon, Znaczenie terapii integracji sensorycznej, s. 54–55. ↩

  16. M. Dudzińska, Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, s. 112. ↩

  17. P. Drzeżdżon, Znaczenie terapii integracji sensorycznej, s. 53–54. ↩

  18. M. Dudzińska, Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, s. 119–121. ↩

Bibliografia:

  1. Cygan B., Uwarunkowania zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka i ich objawy, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2018, nr 2, s. 12–19, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ceon.element-76af14a1-49e3-37ac-aba7-5bab43f2420f (dostęp 21.10.2025).
  2. Drabarek D.i in., Zaburzenie integracji sensorycznej jako problem zbyt rzadko zauważany przez specjalistów – na przykładzie 4,5-letniego dziecka, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, nr 6(3), s. 236–239, https://pimr.pl/index.php/issues/2010-vol-6-no-3/zaburzenie-integracji-sensorycznej-jako-problem-zbyt-rzadko-zauwazany-przez-specjalistow-na-przykladzie-4-5-letniego-dziecka (dostęp 21.10.2025).
  3. Drzeżdżon P., Znaczenie terapii integracji sensorycznej wśród dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi, „Student Niepełnosprawny” 2023, nr 23(16), s. 45–60, https://www.researchgate.net/publication/374303377_ZNACZENIE_TERAPII_INTEGRACJI_SENSORYCZNEJ_WSROD_DZIECI_Z_ZABURZENIAMI_NEUROROZWOJOWYMI (dostęp 21.10.2025).
  4. Dudzińska M., Wspomaganie terapii dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego w kontekście koncepcji integracji sensorycznej – implikacje praktyczne, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” 2020, nr 37, s. 102–123, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2080-9476-year-2020-issue-37-article-oai_ojsug_pkp_sfu_ca_article_5645 (dostęp 21.10.2025).
  5. Kuźmińska J., Mieszała M., Koherencja terapii ręki i integracji sensorycznej, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych” 2017, t. 25. Nr 2, s. 85–96, https://www.ceeol.com/search/viewpdf?id=717838 (dostęp 21.10.2025).
  6. Miłek K. i in., Rola wiedzy rodziców w rozpoznawaniu i wspieraniu zaburzeń integracji sensorycznej, „Kultura i Wychowanie” 2025, nr 1(27), s. 119–129, https://ojs.ahe.lodz.pl/index.php/kultura_i_wychowanie/article/view/844/913 (dostęp 21.10.2025).
  7. Wasilewski T. P., Integracja sensoryczna i jej znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju mowy dziecka, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2018, s. 20–32, https://pimr.pl/assets/pdf/artykuly/20-32_Paediatrics_&_Family_Medicine_1.2018_Wasilewski_1.pdf (dostęp 21.10.2025).